Op veel landbouwbedrijven is al een vorm van multifunctionele landbouw aanwezig. Denk aan agrarisch natuurbeheer, huisverkoop en recreatie. Niet elke locatie is hier echter geschikt voor.
Bij steeds meer bedrijven wordt de multifunctionele landbouwtak belangrijker, doordat marges in de landbouw kleiner worden en groei aan banden wordt gelegd door stikstofregelgeving en andere omgevingsfactoren.
Multifunctionele landbouw is het stadium dat het ‘maar een nevenactiviteit is’ ontgroeit. Dat vraagt om een andere kijk op deze sector. Ook vanuit de gemeente, want die speelt een grote rol in het bepalen wat er mag op een locatie.
Sinds 1 januari 2024 geldt de Omgevingswet. Die heeft onder meer het stelsel van bestemmingsplannen vervangen. De meeste gemeentes hebben nog geen nieuw omgevingsplan waardoor in die situaties de regels uit het oude bestemminsplan nog gelden. En juist in deze oude plannen zien we dat multifunctionele landbouw nog geen goede plek heeft gekregen. Veel wordt gezien als nevenactiviteit en wordt beperkt in omvang en oppervlak. Als dan de multifunctionele landbouwtak groeit, ontstaat er al snel een probleem. En juist daar moeten we vanaf. Als een bepaalde activiteit passend is in de omgeving en zelfs bijdraagt aan het behalen van doelen in dat gebied, waarom zou een gemeente dan niet meer ruimte bieden? Van ‘nee-tenzij’ naar ‘ja-mits’.
Wat kan er anders? De toetsing dat de landbouwactiviteit de hoofdactiviteit moet zijn en elke andere activiteit daaraan ondergeschikt moet zijn, kan aangepast worden. Twee hoofdactiviteiten naast elkaar die elkaar versterken zou moeten kunnen. Dit is juist waar multifunctionele landbouwbedrijven behoefte aan hebben: alle takken moeten ontwikkelmogelijkheden hebben. Mits passend in de omgeving.
Onder de Omgevingswet zijn veel procedures korter geworden, maar zijn de leges alleen maar hoger geworden. Een melktap net buiten je bouwvlak willen realiseren omdat dit de beste en mooiste plek is, maar vervolgens € 10.000 aan leges moeten betalen voor een procedure is niet reëel. De gemeente kan in een legesverordening de multifunctionele landbouw tegemoet komen door leges lager te maken voor dit soort procedures.
Ga als ondernemer niet wachten totdat de gemeente de komende jaren een keer met een nieuw Omgevingsplan komt. Ga actief met de gemeente om tafel want vaak wordt er eerst een Omgevingsvisie opgesteld. Als daarin ruimere mogelijkheden staan voor multifunctionele landbouw, dan biedt dat kansen.
Er wordt momenteel veel van de landbouwsector gevraagd: landbouwtransitie, opkoopregelingen, verduurzaming en extensivering. In dat licht moet er meer ruimte zijn voor multifunctionele landbouw en dus qua mogelijkheden in een omgevingsvisie en omgevingsplan.